Column
Trump vs. Europa: vervellen we van bondgenoot naar vazalstaat?

De wereld zoals we die kenden staat op kantelen nu Donald Trump weer zijn intrek neemt in het Witte Huis. Waar de Verenigde Staten decennialang de onbetwiste leider waren van de ‘vrije wereld’, zien we nu een fundamentele verschuiving in deze relatie.
De retoriek van ‘America First’ evolueert van een slogan naar een meedogenloze realiteit waarin economische en militaire bondgenoten dreigen te verworden tot vazalstaten. De handschoenen zijn af: de VS onder president Trump eisen een grotere economische return van hun bondgenootschappen, en de methodes om dit te bereiken worden steeds explicieter.
Deze nieuwe Amerikaanse aanpak manifesteert zich op twee fronten. Enerzijds zien we een georkestreerde golf van desinformatie en extremistische boodschappen, met Elon Musk’s X-platform als belangrijkste megafoon. Anderzijds hanteert Donald Trump een strategie van ogenschijnlijk absurde, maar zeer effectieve claims. Neem bijvoorbeeld zijn recente uitspraken over het Panama-kanaal. Deze lijken op het eerste gezicht wereldvreemd, maar creëren wel degelijk een stevige onderhandelingspositie over strategische locaties waar de VS formeel geen zeggenschap over heeft, maar waar hun belangen immens zijn. Eenzelfde patroon zien we in Europa, waar Amerikaanse techgiganten en industriëlen in de rij staan voor audiëntie in Mar-a-Lago, terwijl ze tegelijkertijd fulmineren tegen Europese regelgeving zoals de digital services act.
Want daar wringt voor de VS de schoen: de Europese interne markt, met haar strenge consumentenbescherming, wordt steeds moeilijker toegankelijk. De Digital Services Act is Musk een doorn in het oog, terwijl Trump al tijdens zijn eerste termijn openlijk klaagde over Europese voedselveiligheidsnormen die export van Amerikaanse landbouwproducten bemoeilijkt. Het doel is duidelijk: de Europese administratieve muur moet gesloopt worden om Amerikaanse producten en diensten weer vrije toegang te geven. Ook de NAVO krijgt een nieuwe rol toebedeeld: die van gegarandeerde afnemer van Amerikaans militair materieel, onder het mom van hogere defensiebudgetten. Het middel om dit te bereiken is inmiddels ook duidelijk: verzwak de Europese democratie, om vanuit Washington te verdelen en heersen.
Europa staat voor de uitdaging om hier een eigen verhaal tegenover te plaatsen. Geen gemakkelijke opgave, gezien onze afhankelijkheid van externe energiebronnen en grondstoffen. Toch zijn er concrete stappen mogelijk. Allereerst moeten onze beleidsmakers zich niet laten afleiden door het rookgordijn van provocerende uitspraken. Trump’s einddoel is een deal die liefst zo voordelig mogelijk is voor de VS. Europa moet daarom helder voor ogen houden wat we willen beschermen: onze klimaatambities behouden, eerlijke wereldwijde vrijhandelsregels, toegang tot grondstoffen en energie zodat we onze eigen economie sterk kunnen houden, goede gezondheidszorg, sterk onderwijs, veilige en een sterke justitie, en een goede sociale zekerheid.
De strijd tegen desinformatie vereist meer dan alleen waakzaamheid – het vraagt om actieve investeringen in onze democratische infrastructuur. We moeten onze publieke omroepen versterken zodat ze kunnen blijven investeren in diepgravende onderzoeksjournalistiek. Tegelijkertijd moeten we de onafhankelijke factcheck-organisaties beter ondersteunen, zowel financieel als door hun toegang tot bronnen te verbeteren. Vooral in aanloop naar verkiezingen is dit cruciaal. Ook moeten we meer inzetten op mediawijsheid, niet alleen bij jongeren maar ook bij volwassenen. Want nepnieuws is als een virus dat zich razendsnel verspreidt via sociale media – alleen met sterke, professionele media-instanties en een kritisch publiek kunnen we hier weerstand aan bieden.
Van onze politici zelf vraagt dit ook inspanningen, we hebben nood aan moedig leiderschap. We moeten een overtuigend verhaal brengen over hoe Vlaanderen, België en Europa sterker uit deze crisis kunnen komen. Het Europese succesverhaal moet opnieuw verteld worden, en vooral binnen Europa zelf. Zeker nu onze tegenstanders de recente democratische vooruitgang in landen als Polen, Slowakije, Roemenië en Hongarije proberen te ondermijnen, moet Europa duidelijk maken wat het de voorbije jaren verwezenlijkt heeft.
Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, moeten we ten slotte ook actief samenwerken met gelijkgestemde partners als Canada, het VK, Japan en Australië, die voor vergelijkbare uitdagingen staan. Tegelijkertijd moeten we onze democratische fundamenten versterken. De publieke opinie wordt niet alleen vanuit Rusland, maar ook vanuit Amerika beïnvloed. Sterke, pluralistische media en robuuste factchecking zijn essentieel om deze informatieoorlog het hoofd te bieden.
De komende vier jaar worden turbulent. Maar als we vasthouden aan onze waarden en principes, en tegelijkertijd pragmatisch blijven in onze onderhandelingen met de VS, kunnen we voorkomen dat we verworden tot een vazalstaat. Europa verdient beter – en heeft de potentie om beter te doen.